Kryminalistyka

Kryminalistyka

Czym jest kryminalistyka? Najprościej ujmując, sztuką znalezienia dowodów przestępstwa w taki sposób, by adwokat podejrzanego nie potrafił obalić winy swojego klienta. :3

Jeżeli chcielibyśmy lecieć formułkami, wyglądało by to w ten sposób:

''...nauka o taktycznych zasadach i sposobach oraz o technicznych metodach i środkach rozpoznawania, a także wykrywania prawnie określonych, ujemnych zjawisk społecznych, a w szczególności przestępstw i ich sprawców oraz udowadniania istnienia lub braku związku między osobami a zdarzeniami.''

Mądre, nie sądzicie? Ale jeżeli baczniej by się przyjrzeć kryminalistyce, to stała się ona dyscypliną kompleksową. A cóż to? Oznacza to tyle, że korzysta ona z wielu osiągnięć innych dyscyplin np.: psychologii, fizyki i informatyki.

                                       

Ogólnie prawda wygląda tak - kryminalistyka to głównie zbieranie informacji. A skąd je wziąć? Od świadków, okolicznych mieszkańców, rodziny, sąsiadów itd. Oczywiście, zeznania osób chorób psychicznie zazwyczaj nie są brane pod uwagę.. Warto też wspomnieć, że ta dziedzina tak naprawdę nie ogranicza się jedynie do badania śladów materialnych, przecież rozpoznanie środowiska także wchodzi w jej skład.

''... miej oczy otwarte, usta zamknięte, a ręce trzymaj przy sobie...''

Dewiza każdego, kto miał na tyle pecha, by znaleźć się na miejscu przestępstwa.

Pierwszym etapem działania organów ścigania jest przeprowadzenie oględzin śledczych:

• oględziny miejsca zdarzenia;

• przeszukanie miejsca zdarzenia;

• oględziny zwłok (jeśli mamy do czynienia z morderstwem lub samobójstwem);

• oględziny osób przebywających na terenie miejsca zdarzenia;

• oględziny przedmiotów pozostawionych na miejscu zdarzenia;

• dokumentacja oględzin.

Pracę detektywów możemy porównywać do pracy archeologów. Przeczesują każdy skrawek miejsca zdarzenia, by znaleźć coś, czego tam być nie powinno czyt. ślad. Czego nigdy i pod żadnym pozorem nie wolno robić na miejscu przestępstwa? Dotykać czegokolwiek, przed dokładnym opisem co, gdzie leżało i pod jakim kątem. A dlaczegóż to? Ponieważ nieumyślnie można zatrzeć ważne ślady, które mogłyby okazać się punktem kulminacyjnym śledztwa. Detektywi starają się ciągnąć śledztwo tak długo aż nie znajdą odpowiedzi na siedem złotych pytań kryminalistyki, które prezentują się tak:

1. Co?

2. Gdzie?

3. Kiedy?

4. Jak?

5. Czym?

6. Dlaczego?

7. Kto?

Na podstawie tych pytań, można formułować wnioski.

W nauce kryminalistyki wyróżniamy cztery podstawowe dziedziny: 

• taktyka kryminalistyczna 

• technika kryminalistyczna 

• strategia kryminalistyczna 

• metodyka kryminalistyczna 

Kryminalistyka posiada 4 podstawowe funkcje: 

• rozpoznawcza 

• wykrywcza 

• dowodowa 

• zapobiegawcza

Technika kryminalistyczna

Technika kryminalistyczna składa się z wielu działów, które pozwalają na opracowanie badawcze dowodów rzeczowych, znalezionych na miejscu przestępstwa.

1. Mechanoskopia - technika śledcza badająca ślad pozostawiony przez narzędzie użyte przez sprawcę przestępstwa. Każda powierzchnia tnąca pozostawia swój niepowtarzalny ślad będący odwzorowaniem wszelkich nierówności, jakie na sobie posiada, powstałych w procesie produkcji lub czynności przystosowujących narzędzie do dokonania przestępstwa.

2. Daktyloskopia - technika śledcza zajmująca się badaniami porównawczymi linii papilarnych (odcisków palców) w celu ustalenia sprawcy czynu zabronionego (przestępcy). Linie papilarne każdego człowieka cechuje niepowtarzalność. Pobieranie odcisków linii papilarnych od osób mogących mieć związek z jakimś zdarzeniem przestępczym, świadków, zatrzymanych itp. odbywa się najczęściej metodą tradycyjną poprzez przyłożenie opuszków palców do poduszki pokrytej czarnym tuszem, a następnie odciśnięcie tychże na karcie rejestracyjnej lub daktyloskopijnej, gdzie pozostawiają czarny ślad przebiegu linii papilarnych.

3. Grafologia - technika śledcza polegająca na badaniu autentyczności pisma i ustalania tożsamości jego autora, bądź potwierdzenia lub wykluczenia osoby z kręgu podejrzanych. Kształt nakreślonych znaków pisarskich, wielkość, kąt ich pochylenia, tempo i nacisk narzędzia pisarskiego, jego rodzaj oraz wszystkie inne cechy pisma (wielkość odstępów miedzy słowami, znakami, stosowane skróty) charakteryzują pismo każdego człowieka. Przy badaniach grafologicznych podejrzany musi napisać prawą i lewą ręką kilka razy 

(wymogi są różne) tekst, co do którego istnieje podejrzenie, że on jest jego autorem. 

4. Fonoskopia - technika śledcza mająca na celu zbadanie autentyczności nagrania, odtworzenie i spisanie treści rozmowy, identyfikację mówcy na podstawie analizy mowy. Do jej zadań należy także korekcja nagrań, mająca na celu poprawienie wyrazistości i zrozumiałości mowy.

Podstawowe rodzaje nagrań jakimi zajmuje się fonoskopia to: 

• nagrania wykonane przez jednego z uczestników rozmowy lub zdarzenia; 

• nagrania pochodzące z podsłuchów; 

• nagrania ujawnione w trakcie przeszukania;

 • nagrania powstałe przypadkowo; 

• nagrania rejestrujące pracę np. centrów dowodzenia policji, rozmowy załogi samolotu z wieżą kontroli lotów, itp.

5. Traseologia - technika śledcza zajmująca się w przypadku przestępstwa ustalaniem osoby, pojazdu lub zwierzęcia na podstawie śladów pozostawionych na miejscu zdarzenia. Odciśnięty w miękkim podłożu: glebie, glinie, śniegu itp. ślad obuwia, po zabezpieczeniu i sporządzeniu odlewu gipsowego (lub z wykorzystaniem tworzyw sztucznych i aerozoli), umożliwia utrwalenie i opisanie cech przedmiotu odciśniętego do dalszych czynności śledczych np.: rodzaj protektora podeszwy, rodzaj obuwia, rozmiar, czasem producenta, płeć, wagę i wzrost podejrzanej osoby, cechy sprawności fizycznej (osoba starsza, człowiek wysportowany itp.). Zabezpieczony ślad jako materiał dowodowy pozwala wytypować z grona podejrzanych sprawcę lub potwierdzić niewinność podejrzanego.

6. Osmologia - jest to dział nauki zajmujący się badaniem właściwości i funkcjonowaniem zmysłu węchu oraz jego patologiami czy nieprawidłowym działaniem. W kryminalistyce - dział techniki kryminalistycznej zajmujący się zabezpieczaniem, przechowywaniem i badaniem śladów zapachowych ludzi z wykorzystaniem specjalnie wyszkolonych w tym zakresie psów, których zadaniem jest ustalenie zgodności zapachowej materiałem dowodowym (zabezpieczonym na miejscu zdarzenia), a materiałem porównawczym pobranym od osób.

7. Badanie mikrośladów - to technika śledcza zajmująca się najmniejszymi materialnymi śladami związanymi bezpośrednio lub pośrednio ze sprawcą. Do takich mikrośladów zaliczają się przykładowo: włókna dzianin, tkanin, odpryski lakieru samochodowego, włosy - obecnie służą jako materiał do badań kodu DNA, sierść zwierzęca i wiele innych (np. krople smarów, olejów silnikowych).

8. Badanie kodu DNA - tą techniką wykrywa się różnice pomiędzy rozmiarami fragmentów DNA pociętych restryktazami. Różnice długości fragmentów DNA powstają w wyniku mutacji, które tworzą lub eliminują miejsca rozpoznawane przez te enzymy.

9. Fotografia kryminalistyczna - wspiera techniki śledcze policji rejestrując: miejsce zdarzenia i ślady odkryte w tym miejscu lub poza nim, ale mogące mieć związek ze zdarzeniem.

10. Balistyka - to nauka, zapoczątkowana w średniowieczu, o miotaniu i ruchu pocisków oraz rakiet. Ta dyscyplina naukowa dzieli się na: 

• balistykę wewnętrzną, która zajmuje się procesami zachodzącymi w czasie strzału w lufie i jej pobliżu oraz wpływem tych zjawisk na ruch pocisku, a także procesami zachodzącymi w silnikach rakietowych; 

• balistykę zewnętrzną, która bada prawa ruchu pocisków i rakiet poza lufą, bądź wyrzutnią, zajmując się przede wszystkim wyznaczaniem zasadniczych parametrów ich ruchu. 

• balistykę końcową, która bada skutki działania pocisku na cel (niektórzy specjaliści tej gałęzi balistyki nie uwzględniają, uważając ją za odrębną dyscyplinę badawczą).

W tej specjalności przeprowadzane są również badania dotyczące broni i amunicji zarówno pod względem ich kategorii jak również pozostawionych po jej użyciu śladów.

11. Fizykochemia - badania identyfikacyjne i porównawcze substancji oraz badania procesów chemicznych na użytek organów ścigania. (dział będący przedmiotem zajęć).

W miarę rozwoju nauki i techniki wciąż powstają nowe działy.

Metodyka kryminalistyczna

Jest adaptacją techniki i taktyki śledczej, obejmuje ona ogólną i specjalistyczną wiedzę, na podstawie, której podejmowane są odpowiednie decyzje polegające na wyborze optymalnej taktyki śledczej.

Funkcja rozpoznawcza

Po prostu polega na opracowaniu metod za pomocą których możliwe będzie uzyskanie maksymalnie obszernej informacji o miejscu, przedmiocie, przeciwniku a także taktyce przyszłych i aktualnych działań kryminalistycznych, weryfikacja dotychczasowych informacji (ewentualne powiązanie danej osoby ze zdarzeniem), profilaktyka. Możemy wyróżnić następujące rodzaje rozpoznania: 

• Rozpoznanie terenowe - skierowane jest na pozyskanie całkowitej wiedzy o terenie aktualnego bądź przyszłego działania, na przykład: przeszukanie, zorganizowanie zasadzki etc. Istotne jest tu uzyskanie możliwie szerokiej i pełnej wiedzy o takich elementach, jak topografia terenu (tj. jego wygląd i budowa przestrzenna), występujące zabudowania, lokalizacja istniejących mieszkań i ich typowe rozplanowanie, ogrody na danym terenie, wejścia do domów i mieszkań, lokalizacja bram przechodnich etc.

• Rozpoznanie środowiskowe - ten rodzaj rozpoznania powinien dostarczyć informacji na temat struktury i składu określonego środowiska, na przykład narkomanów, homoseksualistów, różnych odmian sekt – ich wzajemnych powiązań, zainteresowań, sposobu spędzania czasu, przypadków kolizji z prawem, skłonności, występującej hierarchii w danej grupie, kontaktów i powiązań pozaśrodowiskowych (bardzo trudne jest to do zrealizowania w działających sektach przede wszystkim ze względu na obowiązującą ich członków absolutną tajemnicę oraz hermetyczność takich organizacji).

• Rozpoznanie problemowe - polega na próbie uzyskania możliwie pełnej orientacji w zakresie danego problemu będącego przedmiotem zainteresowania organu ścigania. Gdy dotyczy to na przykład narkomanii powinno dostarczyć informacji o środkach odurzających i lekach psychotropowych, mechanizmach ich działania, objawach ich zażywania oraz wynikających z tego konsekwencjach.

• Rozpoznanie osobowe - dotyczy konkretnych i indywidualnych osób, które znalazły się w orbicie prawnie uzasadnionego zainteresowania organów ścigania. Poprzez to rozpoznanie powinno się osiągnąć informacje uzasadniające przeprowadzenie postępowania karnego, o wyglądzie danej osoby, miejscu jej zamieszkania, kontaktach, nawykach i nałogach, zainteresowaniach, postawie życiowej, stosunkach rodzinnych oraz środowiskowych, konfliktach i przyjaźniach, trybie życia, wykonywanej pracy, ambicjach, osiągnięciach, światopoglądzie etc.

Funkcja dowodowa

Jest to bardzo istotna funkcja kryminalistyki, aczkolwiek oparta na uregulowaniach kodeksu postępowania karnego, zwłaszcza postępowania dowodowego. Chodzi tu przede wszystkim o poszukiwanie odpowiedzi na pytanie jakie środki i metody zastosować, aby podejmowane czynności np. oględziny, przesłuchania, okazania , przeszukania, zostały przeprowadzone w najbardziej efektowny sposób. Chodzi o to, aby działania te przyniosły odpowiedni pożytek dowodowy. Należy wziąć tutaj pod uwagę wszelkie fakty główne, uboczne, poszlaki, wszystko co może prowadzić do ujawnienia winy sprawcy, zwłaszcza wszelkie źródła dowodowe i płynące z nich środki dowodowe np. relacje świadków. Funkcja dowodowa polega na gromadzeniu materiału i jego sprawdzeniu: czy rzeczywiście zostało popełnione przestępstwo, rozwikłaniu okoliczności przebiegu zdarzenia, powiązanie określonej osoby ze zdarzeniem i w ten sposób ustalenie jej osobowości. 

Funkcja zapobiegawcza

Jest to funkcja nazywana również funkcją prewencyjną, profilaktyczną, mającą na celu uniemożliwienie, zapobiegnięcie lub utrudnienie popełnienie przestępstwa. Chodzi tu o zapobieganie popełnianiu przestępstwa przez stworzenie warunków uniemożliwiających jego popełnienie, którego konsekwencją mogła być np. szkoda wielkiej wartości. Funkcja ta jest jakby odzwierciedleniem zasady „Lepiej zapobiegać, niż leczyć .” 

Słowniczek:

motyw - bodziec inspirujący działanie, przyczyna tłumacząca i kryjąca się za postępowaniem człowieka - zarówno świadoma, jak i wyparta. Motywy wynikają z potrzeb i kształtują cele.

ślad - pozostałość po zdarzeniu, lub czyjejś obecności dająca się określić w ustalonym czasie i miejscu.

dowód - każda okoliczność, która w przypisanej przez prawo formie potwierdza lub wyklucza fakt popełnienia przestępstwa, wskazuje na winę lub niewinność osób, wpływa na stopień odpowiedzialności karnej.

modus operandi - charakterystyczny i powtarzalny sposób zachowania się sprawcy, w którym odbijają się indywidualne cechy stosującego go człowieka.

etiologia - nauka o przyczynach i warunkach wystąpienia danego zjawiska.

wiktymologia - nauka badająca ofiarę i jej rolę w przestępstwie.